برای اصلاح قیمت انرژی باید مردم را قانع کنیم

سئوال اصلی اینجاست که اگر قیمت حامل‌های انرژی به طبقات پایین جامعه ضربه وارد نمی‌شود؟ چگونه باید شکاف قیمت انرژی را به دست طبقات پایین رساند؟ 

حسین عبده تبریزی، اقتصاددان: 

•  آیا می‌شود مثلا قیمت برق، گاز یا بنزین را بالا برد بدون این که به مردم صدمه بخورد؟ بله.
• اگر طبیعی است که درآمدها به سرعت افزایش پیدا کند، طبیعی است که مشکلی پیدا نشود اما به این دلیل نمی‌تواند با سرعت افزایش پیدا کند که ما سرمایه‌گذاری لازم را نداریم و سال‌های طولانی کارهایی را نکرده و مشکلات انباشته شده است.
• اگر قیمت برق در طی این چهل سال متناسب با تورم، هر سال ده یا پانزده درصد افزایش پیدا می‌کرد، امروز مواجه با مشکلی نبودیم یا همچنین قیمت بنزین. ولی امروز چون آثار 40 سال را می‌خواهیم حل کنیم بدیهی است که بحران عظیمی ایجاد می‌شود.
• بخشی از دریافتی‌های مردم همین قیمت‌های ارزان است. مثلا اگر حقوق من 15 میلیون تومن است، حالا یک میلیون تومان هم دارم از این قیمت‌های ارزان برخوردار می‌شوم، می‌شود 16 میلیون تومان. حالا شما حقوق را پانزده میلیون تومان بکن، مردم درگیر می‌شوند و بنابراین یک اقتصاد هم با آن سرعت بزرگ نمی‌شود.
• بنابراین درگیر می‌شوید. پس اتفاقا این مبلغ را باید به گونه‌ای به او بدهی. اگر شما به صلاحت است که آن یک میلیون تومن را غیر مستقیم و از طریق برق و بنزین به مردم ندهی، باید مسیر مستقیم کوتاه مدتی انتخاب کنی و از آن مسیر بروی.
• گفته می‌شود بین 100 تا 166 میلیارد دلار یارانه پرداخت می‌شود یعنی چیزی شبیه به یک سوم یا یک چهارم درآمد ملی کشور. الآن این رقم چقدر صحیح است؟ ما فرض کنیم 100 میلیارد دلار آن صحیح باشد. 100 میلیارد دلار را اگر شما بین مردم تقسیم کنید چیزی نزدیک 4 یا 5 میلیون تومان پول می‌شود.
• آیا این مردم ماهی 5 میلیون تومان درآمد انرژی و تفاوت و کاهش قیمت محصولات و غیره را می‌گیرند؟ من می‌گویم نه. مردم ترجیح می‌دهند که از این 5 میلیون تومانی که تقسیم می‌کنید، 2 میلیون را نقد به آن‌ها بدهی؛ چون 3 تومان آن هدررفت به شکل قاچاق و رانت است.
• آن آدمی که ارز را 28.5 می‌گیرد قطعا 28.5 نمی‌فروشد. یعنی سابقه تاریخی نشان داده که این‌ها رانت است و با قیمت مثلا 40 یا 35 هزار تومان جنسش را می‌فروشد. در دارو کمی وضعیت بهتر است ولی در غذا نه. خود بانک مرکزی آماری دارد که نشان می‌دهد که هیچ دلار 4200 تومانی با 4200 تومان فروش نمی‌رفت و افزایش قیمت 70 یا 80 درصدی داشته است.
• پس اگر شما بتوانید سیستم را طوری طراحی کنید که این پول را به مردم بدهید و مردم را راضی و قانع کنید. به آن‌ها بگویید که دروغ نمی‌گوییم و می‌خواهیم همان پول را مستقیم به شما پرداخت کنیم که این کاری که انجام می‌دهیم، فایده‌هایی برای اقتصاد دارد مثلا این کار باعث می‌شود منابع بهتر تخصیص پیدا کنند.
• اگر قیمت گاز معقول باشد، تخصیص منابع که یکی از جملات کلیدی در اقتصاد است، درست انجام می‌شود.  صنایعی ایجاد نمی‌شود که این صنایع خود باری بر دوش مردم باشد. متناسب با مزیت‌های اقتصادی، صنایع را گسترش می‌دهیم. باید مردم را روی این مسائل قانع کرد یا حتی به نظرسنجی گذاشت.
• مثلا یکی از طرح‌ها می‌تواند این باشد که قیمت برق را بالا می‌بریم؛ اما تفاوتش را مستقیم می‌کنیم یا 3 ماه جلوتر می‌دهیم که مطمئن باشید قصد پرداخت آن را داریم. آیا مردم می‌پذیرند؟ به نظر من که می‌پذیرند و می‌شود این مسیر را رفت.
• یکی از بخش‌های ناعادلانه بنزین است. کسی که ماشین ندارد یا موتورسیکلت سوار می‌شود، چه لزومی دارد که سوبسید پرداخت کند نسبت به آن کسی که اعضای خانواده‌ جمعا 5 نفر است و 5 ماشین دارد و ماشین‌ها هم مصرف قابل ملاحظه بنزین دارند یا در خانه‌اش به دلیل امکاناتی که دارد درصد بسیار بالایی انرژی مصرف می‌کند. کسی مخالف امکانات یک طبقه نیست، مسأله  این است که باید پولش را بدهند.
• یعنی مثلا هر جای دنیا که می‌روند و از همین مرز بالای ما که بیرون می‌روند، خیلی دور نرویم، مثلا نخجوان، خب باید بیایند با همین ماشینی که می‌روند قیمت بنزین متفاوتی پرداخت کنند، پس پرداخت بکنند، اگر دارند بکنند و  آن‌هایی هم که ندارند بتوانند غیرمستقیم این منبع را بگیرند.
• شاید مردم ترجیح دهند بین خود آن سهمیه را خرید و فروش کنند و دولت هم اصلا خود را درگیر نکند. طرح‌های زیادی در این حوزه و در طول انتخابات عرضه شده است که ضرورت آن را همه گروه‌های سیاسی به رسمیت شناخته‌اند و حتما با سرمایه اجتماعی دولت پزشکیان می‌شود این بخش را اصلاح کرد. با این شرط که آقای پزشکیان قول دهد که این تفاوت را به گونه دیگری پرداخت کند، می‌شود این اصلاحات را انجام داد.

متن و ویدیو کامل گفتگو با حسین عبده تبریزی را در اینجا بخوانید.