رویای احیای معادن در برنامه هفتم توسعه زمین‌گیر شد/ تعطیلی ۶۵ درصد معادن کشور

به گزارش تجارت نیوز، بخش معدن به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد غیرنفتی، نقش بسزایی در ایجاد اشتغال، افزایش تولید ناخالص داخلی و توسعه مناطق محروم دارد. در این میان، معادن کوچک‌مقیاس به دلیل گستردگی جغرافیایی، نیاز به سرمایه کمتر و پتانسیل ایجاد اشتغال محلی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار‌اند. با این حال، این معادن با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که منجر به تعطیلی یا بهره‌برداری غیراقتصادی از آن‌ها شده است.

بحث اهمیت استراتژیک معادن در برنامه هفتم توسعه نیز مورد بررسی قرار گرفته است و بر نقش محوری بخش معدن در تحقق اهداف کلان اقتصادی کشور تأکید شده است. اما برنامه هفتم توسعه بیش از اینکه یک نگاه واقع‌بینانه به شرایط داشته باشد، نگاهی بلندپروازانه و رویاگونه دارد.

65 درصد معادن کشور تعطیل هستند

طبق اطلاعات منتشرشده از سوی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، عباس جرجانی، مدیرعامل طرح  احیای معادن درباره عملکرد این طرح در سال 1403 توضيح داد: در سال 1403 با اجرای این طرح، 594 معدن به چرخه فعالیت بازگشتند. علاوه بر این، ظرفیت تولید هم به 18 میلیون تا 19 میلیون تن رسید.

این بحث درحالی مطرح شده که به گفته قدیر قیافه، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران، در نشست کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران در بهمن‌ماه سال گذشته، از بالادست تا انتهای زنجیره با مشکل تأمین مالی روبه‌رو هستند و همین امر باعث شده تا 65 درصد معادن کشور تعطیل شوند.

بررسی وضعیت معادن در قالب برنامه هفتم توسعه

هرچند در برنامه هفتم توسعه رشد 13 درصدی برای بخش معدن در نظر گرفته شده، اما تعطیلی ۶۵ درصدی معادن به خوبی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در بخش معدن از امنیت کافی برخوردار نیست. همچنین نرخ سرمایه ثابت در کشور باید مثبت باشد که نرخ رشد 13 درصدی محقق شود.

از طرفی، طبق جز 14 بند ب ماده 48 برنامه هفتم توسعه، وزارت صمت مکلف شده که میزان برداشت دقیق خود را با استفاده از سامانه‌های هوشمند به صورت دقیق محاسبه کند. اما چندی پیش بود که شهرام شریعتی، کارشناس و فعال حوزه معدن در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد که عدم شفافیت در قراردادهای معدنی صرفا مربوط به متن قرارداد نیست، بلکه عدم شفافیت در منابع و ذخایر هم وجود دارد.

به گفته این فعال حوزه معدن، در قرارداد چین برای استخراج از معدن مزرعه شادی هم حدود اختیارات چین مشخص نبود.

در جز ششم بند ب ماده 48 برنامه هفتم توسعه هم به حفظ و ارتقای منابع انسانی توجه شده است. در راستای توسعه متوازن، اشتغال پایدار و یهرمندی مردم ساکن در محدوده معادن، دولت مکلف شده اقداماتی برای اولویت‌دهی به استفاده از نیروهای بومی اعم از اشخاص حقیقی و شرکت‌ها انجام دهد.

اما در عمل، نه‌تنها از نیرو‌های بومی در بسیاری از موارد استفاده نمی‌شود، بلکه حتی استخراج از معادن به شرکت‌های خارجی نظیر چین سپرده می‌شود. یکی از معادنی که در چنین وضعیتی قرار گرفت، معدن مزرعه شادی بود که در یهمن‌ماه سال گذشته یک شرکت چینی در یک اقدام یک‌جانبه اجازه ورود کارگران به این معدن را نداد و عملا دست به اخراج آن‌ها زد.

این شرایط به خوبی نشان می‌دهد که امر شفافیت که در برنامه هفتم توسعه به آن پرداخته شده، محقق نشده است.

طرح احیای معادن کوچک مقیاس از کجا آغاز شد؟

طرح احیای معادن کوچک مقیاس با پیشنهاد اولیه برپایی نهضت فراوری و بهره‌وری توسط تشکل‌های بخش خصوصی از مهرماه سال 1396 آغاز شد. با انعقاد دو تفاهم چهارجانبه بین وزارت صمت، ایمیدرو، شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر، میدکو و خانه معدن ایران در 24 بهمن‌ماه 1396 امضا و در سال 1397 فاز اجرایی این طرح آغاز شد.

در 31 اردیبهشت همان سال هم این طرح به‌عنوان یک طرح اقتصاد مقاومتی در اختیار وزارت صمت قرار گرفت و شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران هم به‌عنوان مجری این طرح انتخاب شد. اهداف متعددی برای اجرای این طرح ذکر شده است که از مهم‌ترین این اهداف می‌توان به فعال‌سازی معادن کوچک‌ مقیاس و راکد، افزایش سطح تولید مواد معدنی، اشتغال‌زایی در مناطق معدنی، توسعه زیرساخت‌های معادن، کمک به تکمیل زنجیره ارزش و جذب سرمایه‌گذار از بخش خصوصی اشاره کرد.

بنابراین، می‌توان گفت که اهدافی که برنامه هفتم توسعه برای بخش معدن در نظر گرفته صرفا یک‌سری اهداف بلندپروازانه است که با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، عدم شفافیت در قراردادها و استخراج‌ها و … امکان تحقق چنین اهدافی ظرف پنج سال وجود ندارد. در ابتدا باید مشکلات زیربنایی کشور نظیر وضعیت اقتصادی و بحث نبود امنیت در سرمایه‌گذاری‌های معدنی برطرف شود تا بتوان برای ارتقای صنایع معدنی ایران اقدام کرد.

برای مطالعه بیشتر به گزارش پشت پرده فعالیت چینی ها در معدن مزرعه شادی/ چینی ها کارگران ایرانی را از معدن طلای ورزقان اخراج کردند! در تجارت‌نیوز مراجعه کنید.